The Old Man and the Sea

“Let him think that I am more man than I am and I will be so."

Ernest Hemingway (circa 1953) National Archives via JFK Library (pubic domain)

Ernest Hemingway was een fascinerende en complexe persoonlijkheid. Het is onmogelijk om alle aspecten van zijn turbulente leven in mijn blog te beschrijven. Wil je veel meer over hem weten scroll dan even naar beneden voor een paar mooie documentaires over zijn leven. Hij werd geboren in Illinois (VS) op 21 juli 1899. Zijn moeder was muzieklerares en zijn vader een succesvol arts. Van hem leerde Hemingway al vroeg alles over vissen en jagen. Na high school begon hij als reporter bij de Kansas City Star. In WO I wilde hij bij het leger maar door een probleem met zijn ogen kon dat niet. Via het Rode Kruis werkte hij als vrijwilliger bij de ambulance dienst aan het front in Italië. Hij kwam gewond door een mortier terug. Terug in de VS ging hij als correspondent buitenland werken bij de Toronto Star. Hij woonde en werkte 6 jaar in Parijs. Toen zijn 2e vrouw zwanger werd ging hij terug naar de VS. Tijdens de Spaanse Burgeroorlog werkte hij in Spanje als oorlogscorrespondent en hij schreef daarover in zijn roman ‘For Whom the Bell Tolls’. In 1952 werd ‘The Old Man and the Sea’ gepubliceerd. Hij won er de Pullizer Prijs mee. In 1953 raakte Hemingway zwaar gewond tijdens een safari in Afrika. Zijn lichaam herstelde maar mentaal kwam hij dit niet te boven. In 1954 kreeg hij de Nobelprijs voor de Literatuur maar hij worstelde met alle aandacht die hij daardoor kreeg. Hemingway beëindigde zijn leven op 2 juli 1961.

Toen in 1950 zijn roman ‘Across the River and into the Trees’ niet goed werd ontvangen maakte dat Hemingway woedend. In een tegenreactie ging hij als een razende aan het werk en schreef hij binnen 8 weken de eerst versie van ‘The Old Man and the Sea’. Er wordt wel beweerd dat de strijd van Santiago op de zee paralellen heeft met Hemingway’s strijd om een succesvol boek. Hoe dan ook, hij kreeg zijn succes. Met ‘The Old Man and the Sea’ won hij de Pullitzer prijs in 1953 én het hielp mee met het verkrijgen van de Nobelprijs voor de Literatuur in 1954.

Het verhaal

Het verhaal speelt zich af in de maand september. Santiago, de oude visser, heeft al 84 dagen geen vis meer gevangen. Hij wordt door anderen gezien als een salao, iemand die alleen maar pech heeft. Tijdens de eerste 40 dagen viste hij nog samen met Manolin, een jongen die hij al vanaf diens vijfde jaar leert vissen. Maar dat mag niet meer van de ouders van Manolin. Hij moet nu mee met de succesvolle vissers. Maar Manolin helpt Santiago nog steeds. Hij helpt met het binnenhalen van de boot, brengt hem soms wat te eten en biedt Santiago emotionele steun. Santiago vist nog op de oude manier van voor de modernisering van de visserij op Cuba. De jongere vissers van het dorp zijn commercieel en gebruiken moderne middelen. Santiago en de jongen vinden elkaar in hun hoop op betere dagen. Hoe slecht de situatie echt is spreken ze beide niet uit. In plaats daarvan houden ze de schijn op en daarmee de waardigheid van Santiago in tact. Onderstaande dialoog is kenmerkend voor de stijl van Hemingway die hij zelf ‘the principle of the iceberg’ noemde. Hiermee bedoelde hij dat een groot deel van het verhaal onder de oppervlakte ligt. De stijl is direct, met korte woorden en korte zinnen en dialogen:

‘‘What do you have to eat?’ the boy asked.

‘A pot of yellow rice with fish. Do you want some?’

‘No. I will eat at home. Do you want me to make the fire?’

‘No, I will make it later on. Or I may eat the rice cold.’

‘May I take the cast net?’

‘Of course.’

Maar er is geen pot rijst met vis en er is geen net. Maar doen alsof is beter dan wanhopen. Want Santiago blijft altijd vastberaden en hoopvol; hij vertrouwt er op dat hij succes gaat krijgen:

‘I may not be as strong as I think’ the old man said. ‘But I know many tricks and I have resolution.’

Heel vroeg in de ochtend, op de 85e dag, gaat Santiago in zijn eentje op een bootje ver het water op, verder dan ooit. Hij wil vissen waar de grote vissen zijn en hij wil laten zien dat hij die kan verslaan. Tijdens het vissen vertrouwt hij op zijn ervaring en op zijn kennis van de natuur. Hemingway beschrijft de band tussen Santiago en de natuur uitgebreid: de vissen, vogels en de sterren zijn zijn vrienden of broers. De natuur zit vol met tegenstellingen: de zee is zowel vriendelijk als wreed, zowel vrouwelijk als mannelijk, en de haai is zowel nobel als gevaarlijk. Voor Santiago zijn mislukkingen en overwinningen onderdeel van het bestaan die in elkaar overlopen. En hij ziet zichzelf als een onderdeel van die natuur en niet als een tegenstander. Zolang hij zijn waardigheid behoudt kan hij niet worden verslagen, wat er ook gebeurt. Als hij een enorme Marlijn aan de haak krijgt wordt hij door die vis verder het water ingetrokken. Op sommige momenten belaagt de angst hem. Stel dat de vis de diepte in duikt en hem meetrekt? Maar op die momenten spreekt Santiago zichzelf moed toe:

‘I have no cramps and I feel strong. It is he that has the hook in his mouth.’

Santiago praat hardop in zichzelf en als lezer word je in een stroom meegevoerd met zijn gedachten. Een paar dagen voert Santiago een fysieke en psychologische strijd met de Marlijn en met zichzelf. Het viskoord verwondt zijn handen en dat maakt de strijd zwaar. Maar Santiago denkt aan zijn favoriete baseball speler Joe Dimaggio. Die liet zich niet kennen toen hij pijn had dus waarom zou hij niet doorzetten? Ook denkt hij terug aan de kracht die hij in het verleden had en aan Manolin voor wie hij een krachtig rolmodel wil zijn. Uiteindelijk lukt het hem om de Marlijn te doden. Hij bindt de enorme vis aan zijn boot vast en roeit naar de kust terug. Maar dan slaat de pech toe. Een hongerige haai bijt een stuk van de vis af en door het bloeden volgen er meerdere. Santiago probeert de haaien te doden, ‘full of resolution but with little hope’, al zou het zijn dood worden. Uiteindelijk is er niets van de vis over en Santiago verontschuldigt zich keer op keer naar de Marlijn, zijn waardige tegenstander. Hij had niet zover de zee in moeten gaan.

‘Half-fish,’ he said. ‘Fish that you were. I am sorry that I went too far out. I ruined us both’.

Doodmoe keert hij terug naar huis maar hij is eerder trots dan verslagen. Hemingway lijkt te suggereren dat overwinning geen voorwaarde is voor eer. In plaats daarvan hangt glorie af van iemands trots om een ​​strijd tot het einde te volbrengen, ongeacht de uitkomst. De glorie en eer die Santiago verwerft, komen niet voort uit de strijd zelf, maar uit zijn trots en vastberadenheid om te vechten. Het verhaal eindigt hoopvol waardoor de boodschap lijkt dat een mens sterker terug kan komen uit een grote strijd. Ook de jongen groeit. Hij besluit om voortaan weer met Santiago te gaan vissen, ondanks de wil van zijn ouders:

‘Now we fish together again.’

‘No. I am not lucky. I am not lucky anymore.’

‘The hell with luck,’ the boy said, ‘I’ll bring the luck with me.’

‘What will your family say?’

‘I do not care. I caught two yesterday. But we will fish together now for I still have much to learn.’

Interpretaties

Zoals ieder groot literair werk kan ook ‘The Old Man and the Sea’ op diverse niveaus gelezen worden. Ik kan uit eigen ervaring zeggen dat je een boek in verschillende fasen van je leven heel anders kan lezen en interpreteren. Nu ik zelf niet meer zo piepjong ben kan ik me beter dan 30 jaar geleden – toen ik het boek voor het eerst las – identificeren met de oude man. Maar ik kan me ook voorstellen dat het bij meer oppervlakkige lezing een boeiend en spannend verhaal kan zijn. Een verhaal dat volgens Hemingway zelf gebaseerd is op een waargebeurd vergelijkbaar verhaal. Het kan ook worden gelezen als een allegorie: een verhaal met een onderliggende universele betekenis. Vanuit dit perspectief bezien wordt Santiago een Everyman, een archetype die de menselijke conditie representeert. Ook worden volgens critici in ‘The Old Man and the Sea’ paralellen getrokken met Christus. Om de diepgang van het offer van Santiago en de glorie die daaruit voortvloeit te benadrukken, gebruikt Hemingway de beeldspraak van de kruisiging als de meest opvallende. Wanneer Santiago's handpalmen voor het eerst door zijn vislijn worden gesneden, doet dat denken aan de stigmata van Christus. Daarbij herinnert het beeld van de oude man die met zijn mast over zijn schouders de heuvel op worstelt, aan Christus' tocht naar Golgotha. Sommige critici vonden het er wat te dik op liggen.

De recensies waren positief, en velen prezen wat zij zagen als een terugkeer naar de oude vorm voor Hemingway na de negatieve ontvangst van ‘Across the River and into the Trees’. Het verhaal werd voor het eerst gepubliceerd in zijn geheel in Life Magazine op 1 september 1952, en meer dan 5 miljoen exemplaren van dat nummer werden verkocht in slechts twee dagen – een uitzonderlijk succes voor een literaire publicatie. De lof nam na verloop van tijd wat af, toen critici de aanvankelijke ontvangst overdreven en te enthousiast begonnen te vinden. Hoe ‘The Old Man and the Sea’ zich verhoudt tot de andere werken van Hemingway is nog steeds onderwerp van debat. In ieder geval herstelde het Hemingway’s status als een van de grootste Amerikaanse auteurs van zijn tijd.

Natuurlijk is ook ‘The Old Man and the Sea’ meermalen verfilmd. Op YouTube kan je trailers vinden. Onderstaand heb ik een animatiefilm toegevoegd die zo fantastisch is dat ik hem wel moet noemen. Hij is gemaakt door Aleksandr Petrov in 1999, die er talloze prestigieuze prijzen mee heeft gewonnen, waaronder de Academy Award voor korte animatiefilm.

Onderstaand 2 documentaire over Hemingway’s leven. Ze zijn prachtig gemaakt en geeft een goed beeld van het turbulente leven van. Hemingway.